 |
|
Jak lohka i prosta pisać łacinkaj
Čas siamibitnaha ASCII daŭno minuŭ. Minuŭ i bolš nikoli nia
vierniecca. Stupień vykarystańnia šmatbajtavych kadyrovak
pavialičvajecca z kožnym dniom. Heta robić mahčymym vykarystańnie
alternytyŭnaj grafiki. I łacinki taksama.
Doŭhi čas było niezrazumieła, jak roznyja razumnyja dziadźki pišuć
łacinkaj, bo jany nikoli nie raskryvali svaich sakretaŭ. Nadyjšoŭ
čas pahladzieć na vantroby tajamnicy. Vielmi chutka ty daviedaješsia,
jak ža jany heta robiać, i što zdabyć symbali biełaruskaj
łacinki našmat praściej, čym heta zdajecca niaŭzbrojenym mozgam.
Usia sprava ŭ tym, što heta choć i prosta, ale nie zusim
vidavočna. A voś zdabyvać łacinku my budziem pad
Windows 2000/XP, jak pad najbolš raspaŭsiudžanyja i zručnyja
dla hetaha systemy. Kali ŭ ciabie Windows 95/98, to raju adrazu
ž zabić na ideju pisać łacinkaj, bo narmalna tam rabić heta
niemahčyma. I nienarmalna taksama. A kali ŭ ciabie lubaja inšaja
systema, to, spadziajusia, tabie lohka budzie abahulnić pryviedzienyja
tut idei.
Nasamreč, sposabaŭ šmat. Tamu prapanuju tabie ich, a tvaja zadača —
vybrać najbolš zručny i prydatny. Pajechali!
Sposab nul: kanvertavalnicki
Našto łamać sabie hałavu, kali možna prosta napisać kirylicaj
toje, što treba napisać łacinkaj, uziać jaki-niebudź
kanvertatar
tekstu z kirylicy ŭ łacinku i prosta
pierahnać patrebny kavałak tekstu? Možna.
Ale heta niecikava. Da taho ž, kali treba pisać łacinkaj
čaściej za dva razy na hod, sposab robicca niazručnym. Tym bolš,
kiryličnaj raskładki moža prosta nia być. I jašče adzin admoŭny
momant: na siońniašni dzień nie isnuje ŭniversalnaha kanvertatara,
jaki b nie naparoŭ pamyłak u jakoj-niebudź specyfičnaj kanstrukcyi,
tamu paśla daviadziecca ŭsio praviarać uručnuju i vypraŭlać
znojdzienyja pamyłki. Niachaj ich vielmi, vielmi niašmat, ale časam
jany traplajucca.
Sposab adzin: tabličny
Zapuskaješ «Tablicu symbalaŭ» (Start › Run › «charmap»). Vybiraješ
jaki-niebudź unicodeavy šryft (naprykład, Tahoma), a nabor
symbalaŭ vyznačaješ jak «Unicode». Paśladoŭna vyłučajučy patrebnyja
symbali i naciskajučy «Vybrać» składaješ słova. Paśla ciśnieš
«Kapijavać», i składzienaje słova traplaje ŭ bufer abmienu. Zaraz
jaho možna ŭstavić u lubuju pragramu praz Redagavańnie › Ustavić,
abo prosta nacisnuŭšy Ctrl+V.
Taksama možna kapijavać z tablicy symbalaŭ nia ŭsie symbali, a
tolki tyja, što majuć dyjakrytyčnyja znaki, a astatnija ŭvodzić
z klavijatury. Heta nia tolki spraščaje ŭvod, ale i paskaraje
jaho.
Sposab dva: aŭtazamienavy
Dla hetaha spatrebicca MS Word. Chaj heta budzie Word XP.
Schiema raboty nastupnaja: kali naciskaješ peŭnuju paśladoŭnaść
klavišaŭ, Word jaje zamianiaje inšaj. Skažam, chaj Word zamianiaje
spałučeńni «s^» na «š». Dla hetaha adkryvaješ akno
Servis › Aŭtazamiena i dadaješ adpaviednaje praviła. I tak dla
ŭsich litaraŭ łacinki, jakija niemahčyma ŭvieści z klavijatury.
Symbali z dyjakrytyčnymi znakami možna kapijavać z
«Tablicy symbalaŭ». Registar litaraŭ Word karektuje
aŭtamatyčna, tamu dastatkova ŭvodzić tolki praviły dla
maleńkich litaraŭ. Varta zaznačyć, što dla kožnaj movy
svoj słoŭnik aŭtazamieny. I praviły aŭtazamieny buduć
pracavać tolki z tekstam toj movy, dla jakoj jany byli
stvoranyja. Movu tekstu možna vyznačyć u dyjalogu
Servis › Mova › Vyznačyć movu. Časam zamiena adbyvajecca nie
adrazu: paśla ŭvodu nastupnaj litary abo paśla nacisku
prahała. Ale heta nieistotna.
Taksama karystajučysia MS Word možna ŭvodzić dyjakrytyčnyja litary
praz Ustavić › Symbal. Hety sposab vielmi padobny na pieršy.
U inšuju pragramu tekst možna skapijavać, naprykład, praz bufer
abmienu.
Sposab dva z pałovaj: juniredavy
Pa sutnaści, heta taja samaja aŭtazamiena, ale sposab adroźnivajecca
ad papiaredniaha tym, što realizujecca pry dapamozie nievialikaj
biaspłatnaj pragramki UniRed. Apošniuju versiju pragramy možna
ŭziać na staroncy http://www.sourceforge.net/projects/unired/.
Padrabiaznaja instrukcyja pa naładcy i vykarystańni łacinki ŭ pragramie
pryviedzienaja ŭ pieršakrynicach.
Da taho ž pieršyja siem punktaŭ raździełu «Padrychtoŭka»
choć i zdajucca niezvyčajna składanymi, ich možna pračytać
prosta dla aznajamleńnia, u tym liku i sa sposabami dadavańnia
i redagavańnia ŭłasnych spałučeńniaŭ symbalaŭ.
Sposab try: raskładkavy
Ale jak pišuć narmalnyja ludzi? Naciskajuć na klavišu i atrymlivajuć
litaru. I nijakich tablic, kapijavańniaŭ i kanvertavańniaŭ. Našto
patrebnyja ŭsie hetyja vyčvareńni, kali možna prosta naciskać na
klavišy? Usio, što dla hetaha treba — raskładka klavijatury. I, jak ni
dziŭna, jaje navat možna znajści. Pa adrasie http://www.zedlik.com/lacinka/pragramy/kbdbeltp/
možna ŭziać raskładku biełaruskaj łacinki «Belarusian (Latin) Programmers».
Jana źjaŭlajecca zvarotna sumiaščalnaj z raskładkaj angielskaj movy,
akramia dvuch akaličnaściaŭ: klavišy «`» i «~» źjaŭlajucca miortvymi,
to bok pracujuć nastupnym čynam. Paśla nacisku na adnu z hetych
klavišaŭ systema zapaminaje, jakaja klaviša była nacisnutaja, i
čakaje nacisku nastupnaj. Spałučeńnie symbalaŭ, jakoje atrymajecca
paśla nacisku dźviuch klavišaŭ, systema šukaje a admysłovaj
tablicy symbalaŭ, jakaja adpaviadaje pieršaj nacisnutaj klavišy
z pary. Peŭnym kambinacyjam adpaviadaje peŭnaja litara z
dyjakrytyčnym znakam. Usie jany pryviedzienyja ŭ apisańni samoj
raskładki. Kali spałučeńnie symbalaŭ u tablicy nia znojdziena,
viartajucca abodva ŭviedzienyja symbali: toj, jaki adpaviadaje miortvaj
klavišy, i toj, jaki adpaviadaje klavišy, nacisnutaj paśla jaje.
Kab atrymać prosta symbal, jaki adpaviadaje miortvaj klavišy,
treba paśla jejnaha nacisku nacisnuć na prahał. Litary
biełaruskaj łacinki, jakija ŭtrymlivajuć dyjakrytyčnyja znaki,
uvodziacca z vykarystańniem miortvych klavišaŭ. Choć na słovach
heta vyhladaje składanym, na spravie ničoha składanaha tam niama:
treba prosta pasprabavać.
Ale ŭ raskładcy praduhledžanyja dva sposaby ŭvodu litaraŭ,
jakich nie chapaje na standartnaj klavijatury. Druhi sposab — adnačasovy
nacisk spałučeńnia klavišaŭ AltGr (pravy Alt abo spałučeńnie lubych
klavišaŭ Ctrl i Alt) i jakoj-niebudź jašče, jakoj
adpaviadaje taja ci inšaja litara ci symbal. Schiemy pryviedzienyja ŭ
apisańni raskładki.
Jašče adna alternatyŭnaja raskładka — Belarusian
(Latin) (Custom) — maje litary biełaruskaj łacinki raźmieščanyja
zamiest niačasta ŭžyvalnych symbalaŭ. Hetuju raskładku ŭžo našmat
ciažej vykarystoŭvać u jakaści alternatyvy raskładcy angielskaj
movy z mahčymaściu ŭvodu ŭsich litaraŭ biełaruskaj łacinki, ale
choć heta zrabić i mahčyma, raskładka maje svaje plusy i
minusy.
Takim čynam, kali ty vyrašyš spynicca na hetym sposabie ŭvodu
litaraŭ, to možaš vybrać sabie raskładku pa svaim guście.
Ustalavańnie raskładki ŭ systemu nie vyklikaje nijakich ciažkaściaŭ
i padrabiazna raśpisanaje ŭ fajłach apisańnia, jakija možna znajści
ŭ pakunku raskładki. A vykarystoŭvać jaje — jak i lubuju inšuju
raskładku kłavijatury: naciskać na klavišy i atrymlivać
vynik.
Sposaby čatyry i piać
Uvohule, pryviedzienaha tekstu ŭžo chopić, kab zrabić nialohki
vybar. Ale jašče zastajucca dva varyjanty, jakija, biezumoŭna, možna
vykarystoŭvać, ale stadyja ichnaj padrystoŭki da vykarystańnia
krychu ciažejšaja za ŭsie razhledžanyja. Ale, mahčyma, tabie taksama
varta ich pasprabavać.
Jość takaja fajnaja pragramka Parawin XP, jakaja paśla svajoj
integracyi ŭ systemu dazvalaje stvarać ułasnyja raskładki,
takija, jakija chočaš ty, ź lubymi znakami i symbalami. Nichto
nie pieraškaždaje stvaryć sabie i raskładku dla łacinki. Adzinaja
prablema — pragrama kamercyjnaja, i dzie jaje ŭziać ja nia viedaju.
Tamu spasyłki nie pryvodžu.
I apošni sposab. Na staroncy http://www.pravapis.org/download_by.asp
možna ŭziać jašče adnu raskładku łacinki dla Windows 2000/XP. Raskładka
idzie ŭ vyhladzie dll-fajła, jaki treba skapijavać u systemnuju
tečku, abnavić śpis movaŭ u rejestry i dadać movu z novaj
raskładkaj. Uvieś praces ustalavańnia padrabiazna raśpisany.
Adzinaje, litary z dyjakrytyčnymi znakami raźmieščanyja na
klavijatury nia vielmi lagična.
Zasady
Biezumoŭna, heta ŭsio vielmi kruta. Ale tak skłałasia, što na
śviecie nie isnuje šyroka raspaŭsiudžanaj adnabajtavaj kadyroŭki,
jakaja b utrymlivała ŭsie litary biełaruskaj łacinki. A voś
tut pačynajucca prablemy. Prablemy z tym, što chacia pierachod na
Unicode na ŭzroŭni aperacyjnaj systemy adbyŭsia, jašče isnuje
šerah pragramaŭ, nie raźličanych na šmatbajtavyja kadyroŭki.
Mahu skazać, što vykarystoŭvać łacinku tam budzie prosta
niemahčyma. Dobra toje, što papularnych siarod takich pragramaŭ
vielmi mała. Ź inšaha boku, peŭnyja pragramy, jakija deklarujuć
i padtrymlivajuć šmatbajtavyja kadyroŭki na ŭzroŭni kodu,
nasamreč vykarystoŭvajuć sposab uvodu, jaki zaležyć ad
kadyroŭki. Adnabajtavaj kadyroŭki, jakaja adpaviadaje peŭnaj
movie. I heta ŭ pieršuju čarhu prablema kadyrovak. Choć pragrama
maje unicodeny interfejs z boku kodu i vykarystoŭvajecca unicodeny
sposab uvodu, usie pieravahi Unicodeu hublajucca pry vykarystańni
movazaležnaha ŭvodu. Symbali, adsutnyja ad symbalaŭ movy ŭvodu,
ŭvieści pry dapamozie raskładki prosta niemahčyma. Ale byŭ
vyjaŭleny sposab, jaki dazvalaje ŭ bolšaści vypadkaŭ abyjści
heta abmiežavańnie. Kali patrebny tekst napisać u jakoj-niebudź
pragramie, dzie Unicode całkam padtrymlivajecca (skažam, Notepad abo
Word), a paśla skapijavać jaho praz bufer abmienu ŭ takuju
pragramu, to tekst budzie pieradadzieny biez skažeńniaŭ.
Ja nia budu pryvodzić nazvy hetych pragramaŭ. Jany jość, i
pra heta prosta treba viedać. Luboje nieadekvatnaje ŭsprymańnie
łacinki jakoj-niebudź pragramaj — heta ŭ bolšaj stupieni
prablema z apracoŭkaj Unicodeu ŭ hetaj pragramie. Pragramy
abnaŭlajucca i pierapracoŭvajecca. I ŭsio idzie da taho, što
karystacca lubym interfejsam budzie adnolkava zručna: kirylicaj,
arabicaj ci łacinkaj.
Apdejt ad 25 śniežnia 2006
Z raskładkaj «Belarusian (Latin) Programmers» była zaŭvažanaja adna
cikavaja akaličnaść. Pieršapačatkova jana technična hruntavałasia
na biełaruskaj movie i ŭ systemu staviłasia jak dadatkovaja raskładka
biełaruskaj. Ale kali pierakanać raskładku, što jana nasamreč
źjaŭlajecca raskładkaj adnoj z centralnaeŭrapiejskich movaŭ, i,
adpaviedna, pastavić u systemu pad adnoj z takich movaŭ (a heta
vuhorskaja, polskaja, rumynskaja, słavienskaja, serbskaja łacina,
charvackaja abo českaja), raskładka pačynaje vydatna pracavać
u bolšaści prahramaŭ, jakija dahetul jaje nie razumieli. Prablema
ŭźnikaje chiba što tolki ź litaraj «ŭ», zamiest jakoj možna
vykarystoŭvać litaru «ú». Vialiki krok napierad, chacia
prablemy jašče całkam nia vyklučanyja. Raskładka abnoŭlenaja da versii
1.1, ale dla jaje ŭstalavańnia ŭ systemu patrebna vydalić papiaredniuju
versiju.
Vialiki dziakuj Macieku Królu,
jaki heta zaŭvažyŭ.
23.08.2005
Kamentary
Hladzieć usie kamentary ŭ Coredump
Usiaho kamentaroŭ: 4
Zołak
05.02.2006
15:20:55 |
Fajna, što zrabiŭ kamentary!
Fraza: „Apdejt ad 25 śniežnia 2006”, a dakładniej słova Apdejt u łacinkavaj versii vyhladaje krychu nie zusim... |
zedlik
05.02.2006
16:42:30 |
„Apdejt” — heta tak zadumana ;)
U mianie jość peŭnyja idei z ułasnaabełarušvaańniem zapazyčanych słovaŭ, mahčyma navat jany z časam sfarmujucca ŭ što-niebudź bolš-mienš usciamnaje. |
LAWON
09.11.2007
18:31:04 |
pazdraulayu WAS 1935 Baranawiczy 1946 Wroclaw pl Kali laska peradajcya mnie adras meilawy na yakujus PATRJATYCZNUJU BIELARUSKUJU
Redakcyju hdzie majuc uspaminy Belarusau jakija u czas 2 suswietnaj wajny dla Belarusau supracouwali z uladami niamieckimi .Ja pamiataju
szto u naszym domie u Baranawiczach wialis hutarki szto niemcy praihrajut wajnu no astanutsia /narodziatsia / patryjoty Bielaruskija
inaczaj Narod patracic wolu samastoinasci /ŻDANIUK, Audziej.../ Zywie Bielarus |
zedlik
11.11.2007
12:27:54 |
LAWON, на жаль, я ня маю кантактных дадзеных такой рэдакцыі альбо арганізацыі. |
|
|
|
|
|
|
|
